Jako przedsiębiorcy, rozumiemy, że swoboda umów jest fundamentem efektywnego prowadzenia biznesu. Możliwość kształtowania relacji z klientami, ustalania warunków transakcji i zabezpieczania interesów firmy to klucz do sukcesu. Jednak w kontekście relacji z konsumentami, granice tej swobody są ściśle określone, a ich przekroczenie może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych. Ostatnie orzeczenie Sądu Najwyższego (Postanowienie SN z 31.10.2024 r., I CSK 2546/23) stanowi istotne przypomnienie o tych ograniczeniach i implikacjach dla Państwa działalności.
Sprawa, którą zajął się Sąd Najwyższy, dotyczyła sporu związanego z umową kredytu. Dla przedsiębiorców z sektora finansowego, ale i dla firm z innych branż, kluczowe jest zrozumienie mechanizmów, które doprowadziły do tego rozstrzygnięcia. Sąd Apelacyjny w Lublinie uznał umowę za nieważną, argumentując to sprzecznością z naturą stosunku prawnego oraz zasadami współżycia społecznego. W kontekście biznesowym, oznacza to, że nawet starannie skonstruowane umowy mogą zostać podważone, jeśli zawierają postanowienia, które dają przedsiębiorcy nieuzasadnioną przewagę nad konsumentem.
Sąd Najwyższy, analizując sprawę, podkreślił istotną różnicę w podejściu do kontroli postanowień umownych. Zwrócił uwagę na to, że przepisy art. 385¹ i n. Kodeksu cywilnego (KC) wprowadzają wzmocnioną kontrolę postanowień narzuconych przez przedsiębiorcę, stanowiąc regulację szczególną względem ogólnych zasad swobody umów (art. 353¹ KC).
Co to oznacza dla biznesu w praktyce?
To rozstrzygnięcie ma fundamentalne znaczenie dla przedsiębiorców zawierających umowy z konsumentami. Oznacza to, że:
→ Wzmocniona ochrona konsumenta – większe ryzyko dla biznesu: Postanowienia umowne, które są sprzeczne z ustawą lub zasadami współżycia społecznego i jednocześnie mają charakter niedozwolonych (abuzywnych), podlegają szczególnej kontroli. Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność dokładnej analizy umów pod kątem potencjalnych klauzul abuzywnych, które mogą narazić firmę na spory sądowe i straty finansowe.
→ Konsekwencje abuzywności – ograniczenie swobody działania: W przypadku stwierdzenia abuzywności postanowienia, sankcją jest brak związania konsumenta tym postanowieniem, przy jednoczesnym obowiązywaniu umowy w pozostałym zakresie (art. 385¹ § 2 KC). To odmienne od ogólnej zasady nieważności czynności prawnej (art. 58 § 1 lub 2 KC). Dla przedsiębiorców oznacza to, że nawet jeśli umowa jako całość jest ważna, to kluczowe postanowienia, na których opiera się model biznesowy, mogą zostać unieważnione.
→ Precyzja i transparentność – konieczność inwestycji w compliance: Przedsiębiorcy muszą ze szczególną starannością formułować postanowienia umowne, dbając o ich jasność, precyzję i transparentność. Unikanie klauzul dających przedsiębiorcy jednostronną przewagę jest kluczowe. Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność inwestycji w compliance, czyli w systemy i procedury zapewniające zgodność działalności firmy z prawem.
Komentarz – jak minimalizować ryzyko?
Orzeczenie Sądu Najwyższego potwierdza tendencję do wzmocnionej ochrony konsumenta w obrocie prawnym. Dla przedsiębiorców oznacza to konieczność jeszcze większej dbałości o zgodność umów z prawem i zasadami etyki. Ignorowanie tych zasad może prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych, w tym:
→ Spory sądowe: Konsumenci, świadomi swoich praw, coraz częściej dochodzą roszczeń w sądach, co generuje koszty prawne i ryzyko przegranej.
→ Utrata reputacji: Negatywne opinie i informacje o nieuczciwych praktykach mogą poważnie zaszkodzić wizerunkowi firmy i zaufaniu klientów.
→ Sankcje finansowe: Organy nadzoru, takie jak UOKiK, mogą nakładać na przedsiębiorców kary finansowe za stosowanie klauzul abuzywnych.
Materiał przygotowany przez Kancelarię Finansową LEX
Znajdziesz nas na www.KF-LEX.PL lub pod numerem telefonu 507 176 051 .
