Problemy związane z polskim systemem stanowienia prawa i funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości, bezpieczeństwem energetycznym, gospodarką i finansami państwa oraz strukturą wydatków publicznych i rynkiem zboża – to kluczowe tematy dyskutowane podczas posiedzenia Gospodarczego Gabinetu Cieni Business Centre Club z 27 kwietnia.
W posiedzeniu think tanku Business Centre Club, które odbyło się w nowej siedzibie BCC przy placu Trzech Krzyży w Warszawie, uczestniczyli: dr Janusz Steinhoff – przewodniczący Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, minister gospodarki BCC, dr Jacek Goliszewski – wiceprzewodniczący Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, prezes Business Centre Club, prof. Stanisław Gomułka – minister finansów Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, Ryszard Kalisz – minister ds. prawa Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, gen. Leon Komornicki – minister ds. przemysłu obronnego Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, Bożena Lublińska-Kasprzak, minister ds. przedsiębiorczości i innowacji Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC – dr Grażyna Majcher-Magdziak – minister skarbu i prywatyzacji Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, Witold Michałek – minister ds. procesu stanowienia prawa Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC oraz Ryszard Pazdan – minister środowiska Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC.
Posiedzenie otworzył przewodniczący Gospodarczego Gabinetu Cieni dr Janusz Steinhoff, który zwrócił się do ministrów GGC BCC z prośbą o opinię w kwestiach podjęcia przez rząd decyzji o bezprawnej blokadzie ukraińskiego zboża.
Blokada ukraińskiego zboża
Jak zauważają eksperci Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, atak Rosji na Ukrainę i zajęcie większości portów tego kraju, który był jednym z głównych dostawców zbóż do państw Afryki cierpiących na ich niedostatek, uniemożliwił Ukrainie ich eksport. W odpowiedzi na prośbę Ukrainy, Unia Europejska zdecydowała się za zgodą rządów swych członków [w tym Polski] – otworzyć swój wspólny rynek rolny dla szeregu towarów rolnych z UA i tranzytu ukraińskich zbóż do swych portów. Tym samym umożliwić Ukrainie ich eksport do państw zależnych od niego. Decyzja ta, motywowana politycznie i gospodarczo, była bezprecedensowym wyjątkiem w dotychczasowej realizacji zarówno wspólnej polityki rolnej, jak i handlowej Unii.
Problemy zmonopolizowanego krajowego rynku energetycznego
Premier Steinhoff odniósł się do kwestii monopolizacji rynku gazu, rynku energii elektrycznej i rynku paliw płynnych. Przewodniczący Gospodarczego Gabinetu Cieni wskazał, że jednym z istotniejszych problemów jest izolowanie tych rynków od rynku UE, co skutkuje najwyższymi cenami w Europie – które są funkcją woli politycznej danej formacji, niemającą związku z rynkiem i wpływają negatywnie na konkurencyjność polskich przedsiębiorców, których sytuacja i tak jest bardzo trudna.
Były wicepremier i minister gospodarki zwrócił uwagę na to, że rynek miksu energetycznego i gazu w Polsce nadal jest niekonkurencyjny. Podkreślił, że należy bez zbędnej zwłoki zakończyć procedowanie nad aktualizacją Polityki Energetycznej Państwa do 2040 roku.
Janusz Steinhoff pozytywnie ocenił przygotowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska projekty nowelizacji Prawa Energetycznego oraz założenia dotyczące m.in: przyśpieszenia przebudowy archaicznego, opartego na dominacji paliw stałych miksu energetycznego, programów inwestycyjnych w sieci przesyłowe i dystrybucyjne, inwestycji w magazyny energii. Plan MKiŚ zakłada osiągnięcie, poprzez skuteczne narzędzia wsparcia, znacznego przyśpieszenia inwestycji w energetykę wiatrową (ląd i offshore), fotowoltaikę, wykorzystanie potencjału produkcji biometanu. Według zapowiedzi w projekcie dokumentu założono, iż w roku 2040 osiągniemy ok. 74% produkcji energii elektrycznej ze źródeł nieemisyjnych (OZE + energetyka jądrowa). Obawę eksperta budzą natomiast wypowiedzi innych przedstawicieli rządu, którzy kwestionują podstawowe zapisy zarówno obowiązującej PEP 2040, jak i zapowiadanych kierunków ewolucji tego dokumentu.
Przewodniczący Gospodarczego Gabinetu Cieni poparł też zapowiedzi przyjęcia przez Radę Ministrów projektów ustaw, które implementują dyrektywę UE REDII w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.
Rekomenduję Prezesowi Rady Ministrów, aby niezwłocznie podjął stosowne działania dyscyplinujące członków Rady Ministrów oraz aby po niezbędnych uzgodnieniach i konsultacjach Rada Ministrów przyjęła przedłożony przez MKiŚ projekt.
– podsumował Janusz Steinhoff.
Business Centre Club wielokrotnie postulował o zmianę błędnej polityki gospodarczej państwa, polegającej na wspieraniu tworzenia dominujących na rynkach podmiotów oraz biernej postawie wobec tych problemów UOKiK-u. Efektem są wysokie ceny paliw i energii, które w sposób znaczący obniżają konkurencyjność polskiej gospodarki.
Kryzys w przemyśle drzewnym
Zwrócono uwagę na pogorszenie koniunktury w krajowym przemyśle drzewnym w tym problem z dostępnością surowca, problemy z certyfikatami, monopol Lasów Państwowych. Zgłoszono także uzasadnioną obawą o konkurencyjność polskiego przemysłu drzewnego. Jak podkreśla Janusz Steinhoff: W polskiej branży meblarskiej (32 tys. firm) pracuje bezpośrednio ok. 200 tys. osób, natomiast w przemyśle drzewnym zatrudnienie sięga ponad 400 tys. pracowników. Według przedstawicieli Ogólnopolskiej Izby Gospodarczej Producentów Mebli (OIGPM), negatywne konsekwencje związane z brakiem pozyskania certyfikacji FSC (Forest Stewardship Council), mogą mieć reperkusje dla ok. 20% pracowników przemysłu drzewnego i spowodować spadek produkcji nawet o 30%. Branżę niepokoją aktualnie m.in. decyzje kolejnych dyrekcji Lasów Państwowych oraz Ministerstwa Klimatu i Środowiska dotyczące wygaszania certyfikacji tzw. odpowiedzialnej gospodarki leśnej, jak i również kwestie procedur sprzedaży surowca. Może to osłabić konkurencyjność polskich firm meblarskich, skutkować redukcją zatrudnienia, w konsekwencji przynieść obniżkę wpływów z tytułu VAT, PIT oraz CIT. – podkreślił przewodniczący Gospodarczego Gabinetu Cieni Janusz Steinhoff.
Struktura finansów państwa
Istotnym punktem obrad był problem struktury finansów państwa. Główny ekonomista BCC – Stanisław Gomułka zwrócił uwagę, że potrzebne są dwie natychmiastowe zmiany tj. – poprawa jakości statystyki dotyczącej finansów państwa, przez przejście w ustawie o finansach publicznych na unijny ESA 2010 i unijny EDP (excessive deficit procedure), oraz akceptacja wymaganych przez KE i polską Konstytucję zmian w praworządności, aby UE mogła przekazać Polsce środki z KPO do roku 2025.
Wobec niższego tempa wzrostu PKB, aby utrzymać pod kontrolą relację długu do PKB, to średnioroczny wynik sektora finansów publicznych, liczony według metodologii unijnej, powinien być poprawiony o 3 pp. PKB, z poziomu około 4 pp. PKB deficytu w ostatnich 30 latach do 1 pp. PKB. Ta poprawa powinna nastąpić w ciągu najbliższych 10-15 lat. – podkreślał Stanisław Gomułka.
Elita polityczna i społeczeństwo, także przedsiębiorcy, muszą zaakceptować, że silnie pozytywne efekty zjawiska doganiania przez Polskę krajów wysoko rozwiniętych od roku 1992 oraz członkostwa w UE od roku 2004 będą w najbliższych 10-15 latach wygasać, obniżając trend wzrostu PKB na mieszkańca – także tempa wzrostu wydajności pracy – z około 3,5% rocznie do około 1,5% rocznie po około roku 2035. – mówił główny ekonomista BCC.
GGC BCC zarekomendował, aby konieczna i kosztowna przebudowa systemu energetycznego była finansowana głównie przez sektor prywatny, krajowy i zagraniczny oraz przez środki UE. W przypadku usług zdrowotnych pełne finansowanie ze środków publicznych mogłoby dotyczyć głównie tych kategorii usług, na które nie ma dużych kolejek. Jeśli jednak wzrost współfinansowania ze środków prywatnych nie będzie możliwy, to jedynym wyjściem musiałoby być albo podwyższenie składki zdrowotnej, albo dłuższe kolejki. W dalszej perspektywie prawdopodobnie potrzebne będzie zmniejszenie dofinansowania z budżetu państwa sektora emerytalnego, przez zmniejszenie przywilejów w składkach emerytalnych w najbliższych 5-15 latach oraz podniesienie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn do 67 lat za około 10-15 lat. – stwierdził Stanisław Gomułka.
Dr Grażyna Majcher-Magdziak, minister skarbu i prywatyzacji Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, poruszyła kwestie związane z zarządzaniem majątkiem skarbu, wskazując na całkowite rozregulowanie gospodarki z tytułu sterowania ręcznego cenami energii elektrycznej, gazu i węgla. W kwestii pozytywów, dr Magdziak zauważyła postępującą konsolidację pakietów udziałów i akcji spółek Skarbu Państwa, dotychczas rozdzielonych między różne instytucje, co ułatwia sprawowanie nadzoru nad tymi spółkami. Podobnie za korzystne minister skarbu uznała powołanie nowego podmiotu, Rolno-Spożywczej Spółki Inwestycyjnej (RSSI), której celem jest wykup od komorników lub likwidatorów niechcianego majątku upadłych przedsiębiorstw przetwórstwa spożywczego, które zostały wcześniej wyposażone ze środków unijnych w maszyny i infrastrukturę branżową. Po restrukturyzacji przeprowadzonej przez RSSI firmy te mają zostać przekazane lub sprzedane podmiotom zewnętrznym.
Minister Magdziak wskazała, że rekomendacje, jakie BCC kieruje pod adresem rządu w obszarze gospodarowania majątkiem państwowym, mają od dłuższego czasu taki sam charakter. Dotyczą one zwiększenia profesjonalizacji zarządzania spółkami Skarbu Państwa i zaprzestania ciągłych zmian w zarządach tych spółek, zaniechania konsolidacyjnych praktyk łączenia firm państwowych prowadzących do monopolizacji ważnych branż gospodarki oraz wymuszania na spółkach państwowych finansowania przedsięwzięć o charakterze politycznym, nie związanym z ich działalnością komercyjną. Dodała również, że więcej uwagi należy poświęcić sposobowi rozdziału środków na cyfryzację i innowację.
Szeroko dyskutowana była także istotna i aktualna kwestia – systemu stanowienia polskiego prawa.
Największym priorytetem dla nowego rządu, utworzonego po wyborach, powinno być przywrócenie w Rzeczypospolitej praworządności. – mówił minister ds. prawa Gospodarczego Gabinetu Cieni mec. Ryszard Kalisz, który podkreślał też, że: Wiele czynników, jak choćby spadek ilości inwestycji oraz ich wielkości jasno wskazują, że Polska stała się dla międzynarodowej społeczności biznesowej pariasem, niegodnym zaufania. Odbudowanie naszej pozycji musi zacząć się od restytucji pozycji sędziów w wymiarze sprawiedliwości oraz uzdrowienia najważniejszych instytucji, jak Trybunał Konstytucyjny czy Sąd Najwyższy. Kolejnym krokiem musi być odpolitycznienie prokuratury i pozbawienie Ministra Sprawiedliwości kontroli nad nią. Jest to jeden z podstawowych standardów rzetelnego procesu, kluczowy dla uwolnienia całego wymiaru sprawiedliwości do wpływów politycznych. Ostatnią kwestią, którą powinien zająć się w pierwszej kolejności nowy rząd jest zatrzymanie galopującej inflacji ustaw.
Mec. Ryszard Kalisz przytoczył fakt, że problemy w racjonalnym ustawodawstwie dotykają wszystkich branży biznesowych. Projekt Nowego Ładu pokazał dosadnie, jak dewastujące mogą być populistyczne rozwiązania problemów gospodarczych. Wszelkie projekty legislacyjne powinny być zdecydowanie dokładniej przygotowywane oraz konsultowane z opozycją w celu zapewnienia możliwie dogłębnego przeanalizowania wszelkich kwestii. Nowy rząd będzie miał przed sobą poważne zadanie naprawy wyrządzonych szkód oraz zapewnienia właściwego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Nie tylko prawodawstwo, ale również istota wdrażania przepisów w życie wymagają daleko idących reform. Usprawnienie procesów stanowienia i egzekwowania prawa będzie mieć pozytywny wpływ na wszelkie pozostałe gałęzie gospodarki, powodując ich wzrost i rozwój. – podsumował mec. Ryszard Kalisz.
Minister dużo uwagi poświęcił kwestii bezpodstawnych tymczasowych aresztowań, przedłużających się postępowań. Przewodniczący GGC BCC zasugerował poświęcenie większej uwagi kwestii tymczasowych aresztowań przedsiębiorców, np. poprzez zorganizowanie odpowiedniej konferencji poświęconej tej tematyce.
Bożena Lublińska-Kasprzak, minister ds. przedsiębiorczości i innowacji GGC BCC, omówiła realizację Krajowego Planu Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO) oraz kwestię wykorzystania funduszy europejskich. Pani minister zwróciła uwagę, że w okresie styczeń – luty 2023 w porównaniu do analogicznego okresu zeszłego roku banki udzieliły więcej o (+8,6%) kredytów mikroprzedsiębiorcom i na kwotę wyższą o (+0,9%). Nadal jednak spada liczba (-26,3%) i wartość (-19,8%) udzielonych kredytów inwestycyjnych. Wzrosty w aspekcie liczbowym i wartościowym dotyczą tylko kredytów obrotowych: banki udzielają głównie kredytów obrotowych, co pokazuje niechęć przedsiębiorców do inwestowania.
W następnej kolejności głos zabrał gen. Leon Komornicki, minister ds. przemysłu obronnego, który swą wypowiedź poświęcił problematyce zbrojeń, inwestycji w zakresie sił zbrojnych, zakupu sprzętu wojskowego, a także dokonał analizy stanu polskiego sytemu obronnego i jego możliwej kondycji w przyszłości.
Witold Michałek, minister ds. procesu stanowienia prawa GGC BCC, podniósł kwestię słabego uczestnictwa interesariuszy w procesie stanowienia prawa w Polsce. Minister dodał, że w większości państw demokratycznych obywatele będący adresatami regulacji, które wpływają na ich funkcjonowanie w sferze zawodowej i osobistej, oczekują i mają możliwość realnego udziału w procesie ich tworzenia. A rozsądnie zaprojektowane prawo ogranicza zjawisko tzw. „dzikiego lobbingu”. Niestety w Polsce ustawa o działalności lobbingowej, obowiązująca już 18 lat, zupełnie się nie sprawdziła, a osoby zawodowo zajmujące się działalnością lobbingową bardzo rzadko uczestniczą w posiedzeniach komisji sejmowych.
Na koniec pierwszej części posiedzenia głos zabrał Ryszard Pazdan – minister środowiska Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, który wskazał na konieczność jak najszybszej aktualizacji Polityki Energetycznej Państwa jako jednego z tych najważniejszych elementów gospodarki kraju, który w zasadniczym stopniu wpływa i zdecyduje o jakości środowiska. Minister podkreślił, że miks energetyczny państwa, szczególnie w kontekście naszych środowiskowych zobowiązań unijnych, musi być jednoznacznie określony i wynikać z poważnych prac analitycznych. Dodatkowo, zdaniem Ryszarda Pazdana, powtarzające się w ostatnich kwartałach negatywne oceny Najwyższej Izby Kontroli dot. różnych zagadnień środowiskowego, powinny być przesłanką do rozważenia istotnych zmian strukturalnych funkcjonowania tego obszaru Państwa. Szczególnie pełnienie funkcji kreatora i koordynatora zagadnień energetycznych wydają się być sprzeczne z rolą dbania o stan naszego środowiska naturalnego.
W części drugiej posiedzenia, przewodniczący Steinhoff wrócił do wspomnianych na początku stanowisk i w ten sposób dał początek dyskusji, poświęconej głównie stanowisku prof. Gomułki nt. koniecznych zmian w strukturze wydatków publicznych.
Link do oceny ekspertów BCC ws. polityki finansowej państwa>>
Link do relacji z poprzedniego posiedzenia >>
kontakt ws. GGC BCC – Elżbieta Glapiak, dyrektor Instytutu Interwencji Gospodarczych BCC, elzbieta.glapiak@bcc.pl
