Projekt budżetu UE na lata 2021-2027 – implikacje dla gospodarki Polski oraz rekomendacje dla rządu

• Gospodarczy Gabinet Cieni BCC rekomenduje Rządowi by nie koncentrować się na „walce” z innymi krajami o lepszy dla Polski budżet, lecz skupić siły na uniknięciu zamrożenia albo zmniejszenia dopływu środków z UE z powodu niespełniania przez Polskę kryteriów dotyczących praworządności.
• Gospodarczy Gabinet Cieni BCC apeluje do Rządu, aby pilnie podjąć działania zmierzające do wejścia Polski do strefy euro.
Polityka fiskalna w krajach UE jest decydowana przez narodowe parlamenty. Wydatki i dochody w tych narodowych budżetach to około 40-50% PKB poszczególnych krajów. Budżet wspólny UE to tylko około 1% PKB. Tym niemniej, obok wspólnej waluty i wspólnej polityki monetarnej w strefie euro, budżet UE jest jednym z kilku najważniejszych instrumentów realizacji wspólnej polityki gospodarczej.

Trzy niespodzianki

Propozycja Komisji Europejskiej na lata 2021-2027 zawiera kilka ważnych innowacji, wręcz niespodzianek. Pierwszą jest to, że pomimo Brexitu ogólne dochody i wydatki mają wzrosnąć aż o około 20% w porównaniu z obecną perspektywą budżetową. Część tego wzrostu ma wynikać ze wzrostu PKB, ale połowa ze zwiększenia wpływów w relacji do PKB, czyli ze zwiększenia opodatkowania krajów członkowskich na rzecz unijnej wspólnoty. Zatem ta finansowa propozycja to nie tylko kolejny budżet, ale także ideowe i polityczne przesłanie, że po odejściu Wielkie Brytanii ma nastąpić wzmocnienie współpracy w obszarze gospodarczym między pozostałymi 27 krajami UE.

Drugą innowacją jest wyjątkowo duże przesunięcie w strukturze wydatków na rzecz programów wielonarodowych, czy wręcz unijnych, m.in. poprzez zmniejszenie liczby programów o ponad jedną trzecią, z obecnych 58 do 37. Celem jest silniejsze powiązanie wydatków z nowymi priorytetami Unii. Tymi priorytetami są bezpieczeństwo na granicach UE, uporanie się ze skutkami ostatniej fali imigracyjnej oraz wzmocnienie bezpieczeństwa finansowego w strefie euro. Propozycja przeznaczenia 30 mld euro na specjalny, unijny fundusz walutowy dla krajów strefy euro ma być początkiem realizacji bardziej ambitnego zamierzenia. Równocześnie KE proponuje znaczne zmniejszenie wydatków na dwa dotychczas flagowe programy: spójności oraz wspólną politykę rolną.
Trzecią innowacją, może najważniejszą, jest wzmocnienie związku między finansowaniem UE i praworządnością. Komisja proponuje wprowadzenie nowego mechanizmu, który ma umożliwić Unii zmniejszenie, a nawet zawieszenie, finansowania ze środków UE w przypadku uznania przez unijne instytucje braków w zakresie praworządności.

Przewodniczący KE określił tę propozycję jako należyte zarządzanie finansami, odpowiedzialne obchodzenie się z pieniędzmi podatników. Chodzi zapewne szczególnie o podatników z krajów, które są płatnikami netto do budżetu UE.

Implikacje dla gospodarki Polski

1. W latach 2021 – 2027 transfery z budżetu UE do Polski mają według propozycji KE wynieść 64,4 mld euro, wobec 83 mld euro w obecnej perspektywie. Zatem średniorocznie, zamiast blisko 12 mld euro, do Polski napływałoby bezzwrotne finansowanie w wysokości nieco ponad 9 mld euro. Obniżka dotknie głównie publiczne inwestycje infrastrukturalne oraz inwestycje modernizacyjne w rolnictwie. Ogólny wpływ na wszystkie inwestycje może być w skali około 4-5 mld euro rocznie, czyli zmniejszy udział inwestycji w PKB o około ¾ pp. PKB. To byłby wpływ odczuwalny, chociaż niespecjalnie duży.

2. Składka Polski do budżetu UE wynosi obecnie około 4 mld euro rocznie, czyli jesteśmy beneficjentem netto na sumę 8 mld euro rocznie. W nowej perspektywie składka wyniesie około 5 mld euro, czyli saldo na korzyść Polski ulegnie zmniejszeniu o połowę, z 8 mld euro na 4 mld euro. To będzie czy byłoby bardzo poważne zmniejszenie, ze skutkami odczuwalnymi w finansach publicznych i na rynku walutowym.
Kraje członkowskie Unii Europejskiej, które są beneficjentami netto w relacjach finansowych z UE mają bardzo niewielkie możliwości korzystnej zmiany propozycji Komisji Europejskiej. Polska teoretycznie może blokować przyjęcie budżetu, ale to byłaby strategia samobójcza.

Gospodarczy Gabinet Cieni BCC rekomenduje Rządowi by nie koncentrować się na „walce” z innymi krajami o lepszy dla Polski budżet, lecz skupić siły na uniknięciu zamrożenia albo zmniejszenia dopływu środków z UE z powodu niespełniania przez Polskę kryteriów dotyczących praworządności. Rząd ma bowiem niemal zerowe szanse na poprawę obecnej propozycji KE, jednak ma duże szanse na pogorszenie, nawet znaczne pogorszenie, faktycznego dopływu środków w trakcie realizacji budżetu w latach 2021-2027.

Kluczowa, nie tylko ze względu na dotacje, ale również przyszłą pozycję i sytuację polityczno-ekonomiczną Polski, jest obecność naszego kraju w strefie euro. Business Centre Club wraz z członkami Koalicji ProEuro* od 2007 r. zachęca kolejne rządy do jak najszybszego przyjęcia euro. Kwestia Europy dwóch prędkości przeszła od pytania „czy” do pytania „jak”. Kraje, które są poza strefą euro automatycznie nie biorą udziału w tworzeniu polityki strefy euro. Wkrótce będziemy mieć taką sytuację, że praktycznie wszystkie kraje UE, z wyjątkiem Polski, będą należeć do strefy euro.

Gospodarczy Gabinet Cieni BCC rekomenduje Rządowi i apeluje do Rządu, aby pilnie podjąć działania zmierzające do wejścia Polski do strefy euro.

Strefa euro, w gruncie rzeczy, to będzie Unia Europejska. Polska sama usunie się na margines. Formalnie będzie członkiem UE, ale w dwóch bardzo istotnych obszarach: polityce monetarnej oraz kwestiach praworządności, może nie respektować podstawowych zasad jakie dominują obecnie w strefie euro i będą rozwijane. Jest oczywiste, że jeżeli chcemy znaczyć coś w Europie, korzystać z przywilejów kraju, który współtworzy europejską politykę, to musimy stosunkowo szybko wejść do strefy euro i być aktywnym państwem w tej strefie.

Marek Goliszewski, przewodniczący Gospodarczego Gabinetu Cieni BCC, prezes BCC
Stanisław Gomułka, minister finansów
Anna Janczewska, minister ds. systemu ochrony zdrowia
Ryszard Kalisz, minister ds. prawa gospodarczego
Bożena Lublińska-Kasprzak, minister przedsiębiorczości i innowacji
Grażyna Magdziak, minister skarbu i prywatyzacji
Witold Michałek, minister ds. procesu stanowienia prawa
Irena Ożóg, minister ds. prawa podatkowego
Ryszard Pazdan, minister środowiska
Janusz Steinhoff, minister gospodarki
Zbigniew Żurek, minister ds. prawa pracy i rynku pracy

Kontakt dla mediów:

prof. Stanisław Gomułka
główny ekonomista BCC
minister finansów w Gospodarczym Gabinecie Cieni BCC
członek Narodowej Rady Rozwoju
tel. 609 556 506
e-mail: stanislaw.gomulka@bcc.org.pl

Emil Muciński
rzecznik, Instytut Interwencji Gospodarczych BCC
tel. 602 571 395, 22 58 26 113
e-mail: emil.mucinski@bcc.org.pl; instytut@bcc.org.pl