Jak sprawić, by 2 + 2 równało się 5? To może sprawić wyłącznie synergia, czyli współdziałanie czynników równoległych (przez ich eliminację lub połączenie) lub przecinających się (przez ich wzmocnienie) na osiągnięcia efektów większych niż w przypadku, gdy te czynniki nie mają ze sobą styczności. Zjawisko to występuje zarówno w naturze, jak i w wielu dziedzinach życia człowieka, w tym w biznesie.

Nie każda synergia – zwłaszcza właśnie w biznesie – jest jednak rozpoznawana, a tym samym wykorzystywana. Takim połączeniem czynników, które daje wyraźne zwiększenie korzyści z nich płynących, a które w naszym kraju czeka wciąż na pełne odkrycie, jest prowadzenie projektów inwestycyjnych w sposób maksymalizujący dostępne formy wsparcia – dotacje z funduszy unijnych oraz istniejące w polskim prawie podatkowym ulgi i zwolnienia.

Dotacje unijne – nowa perspektywa

Według portalu Mapa Dotacji, prowadzonego przez Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, do tej pory fundusze unijne wsparły w Polsce prawie 300 tysięcy projektów na kwotę ponad 713 miliardów złotych. Kluczowa, zwłaszcza pod względem kwotowym, część tych projektów była realizowana przez przedsiębiorców rodzinnych w ramach i dla rozwoju ich firm.

Nowa perspektywa unijna na lata 2021-27, czyli innymi słowy przyjęte warunki i zasady wydatkowania pieniędzy z budżetu ogólnego Unii Europejskiej, w zakresie dotacji na rzecz przedsiębiorców kładzie szczególny nacisk na innowacyjność dotowanych projektów, jeszcze mocniejszy niż w latach poprzednich, także w zakresie możliwości weryfikacji tego warunku.

Przejawia się to choćby w zawężeniu co do charakteru projektów, które mogą być zgłaszane w poszczególnych konkursach, jak np. w Działaniu: Kredyt na innowacje technologiczne. Także w największym i najszerzej kierowanym działaniu w ramach programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki, czyli tzw. Ścieżce Smart 2, małe i średnie przedsiębiorstwa w ramach składanego wniosku o dofinansowanie muszą uwzględnić minimum jeden z modułów: B+R lub wdrożenia innowacji.

Punkt wspólny – prace badawczo-rozwojowe

To właśnie w tym punkcie, pozyskiwane finansowanie z funduszy unijnych łączy się z ulgami i zwolnieniami możliwymi do zastosowania przez polskich podatników, w szczególności z ulgą badawczo-rozwojową (B+R) oraz opodatkowaniem stawką obniżoną IP BOX.

Tym punktem są właśnie prace badawcze i prace rozwojowe. Są to zdefiniowane pojęcia i choć dla celów pozyskania dotacji i w prawie podatkowym funkcjonują ich osobne definicje, to w kluczowej części są one ze sobą spójne.

Prace te stanowią wewnętrzny wysiłek danego podmiotu (tu firmy), który w zakresie badawczym jest skierowany na uzyskanie nowej wiedzy z danej dziedziny lub branży, a w zakresie rozwojowym – do poprawy parametrów, ulepszenia danego produktu lub usługi, ale także procesu jego wytwarzania lub jej świadczenia. Prace rozwojowe są oczywiście w znacznie większej mierze wykorzystywane przez przedsiębiorstwa na całym świecie, także w naszym kraju, właśnie ze względu na stawiany przed nimi konkretny cel.

W tym zakresie też funkcjonuje podstawowy mit ograniczający zainteresowanie zarówno funduszami unijnymi, jak i prorozwojowymi ulgami podatkowymi. Prace rozwojowe, a zwłaszcza badawcze, generują wyobrażenie białych kitli, próbówek i laboratoriów. Natomiast w rzeczywistości przyjmuje się, że większość przedsiębiorstw w Polsce prowadzi takie prace w mniejszym lub większym stopniu, po prostu ich w ten sposób nie nazywając, a często także nie wyodrębniając. O większości z nich nie powstaną filmy, czy też nie będą one przedmiotem doniesień prasy codziennej. Jednocześnie jednak, większość z nich może dać przedsiębiorcy wymierne korzyści wykraczające poza tylko osiągany w ich ramach efekt rozwoju i postępu.

Ulgi podatkowe – gdzie je znaleźć „koło” dotacji?

Przy chęci zastosowania ulg podatkowych w projektach inwestycyjnych, które są finansowane z funduszy unijnych, trzeba pamiętać o zasadzie, którą można potocznie określić mianem „jednorazowego użycia złotówki.”  Zgodnie z nieukrywającą wiele nazwą, jeśli dany wydatek był zwracany lub finansowany nie przez podatnika, tylko z innych źródeł (tu, dotacji), to nie może on stanowić jednocześnie podstawy do naliczenia ulgi podatkowej.

Trzeba jednak pamiętać, że wszelkie projekty finansowane w ramach dotacji, muszą posiadać wkład własny przedsiębiorcy, określany standardowo jako procent całej inwestycji. Przy większych projektach badawczo-rozwojowych, taki wkład sięga milionów złotych. Może on stanowić podstawę do naliczenia ulgi B+R, która w największym uproszczeniu pozwala na co najmniej dwukrotne uwzględnienie w podstawie opodatkowania takich właśnie kwalifikowanych kosztów prac badawczych lub rozwojowych.

Jeszcze w większym stopniu projekty badawczo-rozwojowe finansowane w ramach dotacji mogą wpływać na możliwość zastosowania przez firmę je wdrażającą sposobu opodatkowania tzw. IP BOX. Rozwiązanie to nie stanowi w sensie prawnym ulgi czy zwolnienia, a po prostu obniżoną stawkę podatkową – do 5% (czyli nawet 1/5 stawki standardowej). Taka stawkę można zastosować do części dochodu przedsiębiorcy – w zakresie w jakim albo bezpośrednio (licencja, sprzedaż), albo pośrednio (część ceny) odnosi się od zabezpieczonego prawa ochronnego (takiego jak patent, ale także wzór przemysłowy) będącego wynikiem prac badawczo-rozwojowych tego przedsiębiorcy. Jednocześnie, od niedawna obie te ulgi (na prace B+R) i rozwiązania (IP BOX) można stosować łącznie.

Co więcej, najnowsze zmiany w prawie (które weszły w życie 29 września 2023 r.) dadzą części beneficjentów dotacji opcję poszerzenia zakresu korzyści podatkowych w ramach dotowanych projektów, paradoksalnie dzięki możliwości rezygnacji z zastosowania do kwoty uzyskanej dotacji zwolnienia podatkowego.

Tematyka i objętość tego artykułu nie pozawala nam nawet pochylić się nad innymi ulgami podatkowymi, jako ta związana z Polską Strefą Inwestycji lub ulga na robotyzację, które mogą nie tyle uzupełniać, co zastępować dotacje unijne, np. gdy ich uzyskanie jest niemożliwe lub zbyt skomplikowane.

Podsumowanie

Dzięki przemyślanej synergii rozwiązań międzynarodowych (finansowania w ramach funduszy unijnych) i krajowych (ulgi podatkowe: B+R i IP BOX) dostępnych przede wszystkim firmom rodzinnym, w maksymalnym efekcie, tymi rozwiązaniami wsparcia finansowego może być objęty cały proces realizacji projektu badawczo-rozwojowego – ulgą B+R na wkład własny, dotacjami unijnymi w części możliwej do sfinansowania oraz IP BOX co do dochodów wynikających z wdrożenia efektów tych prac.

Errata – niepokojące statystyki

W ostatnim czasie zostały upublicznione statystyki dotyczące korzystania w Polsce z prorozwojowych ulg podatkowych w poprzednim roku. Oczywiście nie w formie udostępnionej z inicjatywy rządu informacji publicznej, a z dobrze wykonanej pracy dziennikarskiej. Po szczegóły tych statystyk odsyłam do artykułu pani Agnieszki Pokojskiej w Dzienniku Gazecie Prawnej („Przedsiębiorcy wstrzymują się z korzystaniem z nowych ulg prorozwojowych”, 19 września 2023 r.).

W tym miejscu pozwolę sobie jedynie zauważyć, że korzystających z tych ulg jest najwyżej kilka tysięcy podatników danego podatku, co w skali kraju daje wielkości rzędu ułamków procenta. Tym istotniejsze wydaje się więc stałe zwiększanie świadomości polskich przedsiębiorców rodzinnych, stanowiących gros tych podatników, co do dostępnych im możliwości związanych z ulgami podatkowymi, tym bardziej dostępnych w ramach projektów objętych dotacjami unijnymi.

Mateusz Kamiński, doradca podatkowy i wspólnik Filipiak Babicz Tax sp. z o.o.