Jeden z założycieli wiodącej w swojej branży firmy rodzinnej powiedział mi: „Fundacja nie jest dla firmy, lecz jest dla rodziny”. Czy fundacja rodzinna będzie narzędziem wspierającym właścicieli firm rodzinnych w zapewnieniu integralności rodziny i firmy. Czy pozwoli zapewnić ciągłość wartościom, na których zarówno i rodzina, i firma powstały? To pokaże najbliższy rok, który będzie czasem konsultacji i prac legislacyjnych.

Zmiana pokoleniowa powoduje zmianę dowodzącego. A z nim zmienia się wiele. Wizja, wartości i charakter doznają zmiany w takim zakresie w jakim kolejne pokolenie różni się od poprzedniego. Zmienia się sposób zarządzania, inwestowania, rozwoju. Często zmienia się również charakter nadzoru właścicielskiego. Im więcej osób ma wpływ na decyzje, tym trudniej decyzja zapada. A to sprowadza się do integralności. Szczególnie ważnej w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Fundacja rodzinna

Coraz więcej możemy o niej przeczytać w prasie, wypowiedziach ekspertów. Wielu z nas czeka na upublicznienie projektu ustawy o fundacji rodzinnej, konsultacje społeczne oraz uchwalenie ustawy w procesie legislacyjnym pozwalającej polskim przedsiębiorcom przeprowadzić sukcesję w oparciu o instytucję polskiej fundacji rodzinnej. Zajmie nam to najbliższe miesiące. W tym czasie przedsiębiorcy nadal mają czas na gruntowne przygotowania i strukturyzację sukcesyjną umożliwiającą sprawowanie docelowo polskiej fundacji rodzinnej nadzoru właścicielskiego najbliżej temu, jak dziś sprawują go założyciele.

Integralność

Dla tych, którzy wybiorą fundację rodzinną ważne będzie zadbanie o integralność firmy i rodziny. Zasadniczym celem w strukturyzacji sukcesyjnej jest by kontrolne prawa do firmy utrzymane były w rękach jednej osoby, jednej rodziny, przy czym żeby nie wiązało się z tym ryzyko związane z potencjalnym obowiązkiem wobec osób uprawnionych z tytułu zachowku. Co mogłoby spowodować niewypłacalność sukcesora i w konsekwencji podział udziałów pomiędzy innych uczestników.

Relacje rodzinne i dystrybucja zysków

Dla wielu założycieli zyski wypracowywane przez firmę rodzinną powinny służyć nie tylko jednemu pokoleniu. Ci, którym przyświeca intencja powołania fundacji rodzinnej planują by z majątku i środków gromadzonych w fundacji beneficjenci mogli korzystać na ustalonych przez fundatora warunkach i zasadach realizujących cele dla których działa fundacja. Jasne ustalenie zasad partycypowania w zyskach wygenerowanych przez firmę, oddzielenie własności od członków rodziny do praw udziałowych w spółce, stworzenie – często w Konstytucji Rodzinnej – zasad na jakich działa rodzina na styku z firmą rodzinną ma podstawowe znaczenie dla obejścia ryzyka konfliktu o kontrolę i majątek.

Bezpieczeństwo

Brak w polskim prawie ustawy o fundacji rodzinnej powoduje istotny problem dla budowy wielopokoleniowych przedsięwzięć rodzinnych. Po pierwsze są i będą oni zmuszeni korzystać z zagranicznych rozwiązań. Skorzystanie z nich będzie się wiązać z kosztami, w tym kosztami podatkowymi (z perspektywy krajowej gospodarki niekoniecznie uzasadnionymi). Po drugie w kwestiach kluczowych zamiast stosować prawo krajowe zastosowanie znajdować będą przepisy zagranicznych porządków prawnych w zbiegu z polskimi przepisami. Rozwiązanie potencjalnych sporów prawnych zajmie zainteresowanym istotnie więcej czasu niż i tak prowadzenie nadal długich postępowań sądowych w Polsce. Zwlekanie, czy zaprzestanie prac legislacyjnych to również przymykanie przez polskiego ustawodawcę oka na wiele problemów i aktualnego etapu rozwoju polskiej gospodarki i przedsiębiorczości. Rolą bowiem ustawodawcy jest stanowienia prawa w okolicznościach wymagających regulacji prawnej a takimi okolicznościami jest upływ trzech dekad polskiej przedsiębiorczości i pozostający brak narzędzi prawnych znanych zagranicznym ustawodawstwom, szczególnie gdy reprezentatywny głos firm rodzinnych mocno komunikuje potrzeby prawne.

Integralność i co więcej?

Zasady działania fundacji to kręgosłup jej funkcjonowania spisany w statucie. W oparciu o ustalone cele, politykę inwestycyjną, charakter jej organów i udział w nich członków rodziny czy beneficjentów, sposób korzystania z majątku fundacji przez określone kategorie uprawnionych beneficjentów, fundacja może nie tylko sprawować nadzór właścicielski w spółce rodzinnej i dzielić zyski na rzecz beneficjentów. Strukturyzacja fundacji to również działania polegające na wspieraniu nowych inwestycji biznesowych, wsparcie edukacyjne, wsparcie zdrowotne określonych beneficjentów.

12 stycznia 2021 r. w Wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów znalazła się informacja o projekcie ustawy o fundacji rodzinnej. W publikacji wskazano, że istotą rozwiązań ma być to, że fundatorem będzie mogła być jedynie osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Krąg beneficjentów fundacji rodzinnej oraz zakres ich uprawnień powinien być ustalany przez fundatora; beneficjentem będzie mogła być osoba fizyczna lub organizacja pożytku publicznego. Przesądzona zostanie możliwość zrzeczenia się zachowku oraz wprowadzona możliwość rozłożenia na raty, odroczenia terminu płatności, a nawet obniżenia wysokości zachowku w przypadku uwzględniania w obliczeniu zachowku przedsiębiorstwa. W publikacji wskazano osoby odpowiedzialne: pan Marek Niedużak Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Rozwoju, Pracy i Technologii, pan Jan Sarnowski Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Finansów.

Firmy rodzinne to szczególny segment firm. Decyzje o ich przyszłości, szczególnie właścicielskiej nie wynikają wyłącznie z partykularnego interesu założyciela. To szerokie spojrzenie na przyszłość rodziny i odpowiedzialność za jej dalszy los. Dlatego czekając na fundację rodzinną warto dobrze przygotować i firmę (jej organizację), i rodzinę.

Autor: Agnieszka Krysik, radca prawny doradzająca firmom rodzinnym, KRYSIKLAW, autorka bloga www.wsukcesji.pl www.krysiklaw.pl