Posiedzenie połączonych Komisji Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii oraz Komisji Zdrowia o wykorzystaniu sztucznej inteligencji  w systemie ochrony zdrowia pokazało ogromne zainteresowanie, ale i obawy dotyczące wykorzystania SI/AI w tak wrażliwym obszarze życia, jak ochrona zdrowia i procedury medyczne. W spotkaniu uczestniczyli: Piotr Kluczwajd ekspert BCC ds. cyberbezpieczeństwa i sztucznej inteligencji oraz Sławomir Jagieła – ekspert BCC ds. ochrony zdrowia.

Jak rozwój sztucznej inteligencji przyczyni się do szybszego rozwoju medycyny a także do poprawy doświadczeń pacjentów?

 Obecni na spotkaniu eksperci wskazywali, że rozwój AI może zrewolucjonizować opiekę zdrowotną na wielu poziomach.

Już dziś sztuczna inteligencja pomaga w precyzyjniejszym diagnozowaniu, bardziej spersonalizowanym leczeniu a także lepszym monitorowaniu pacjentów.   Jest ułatwieniem dla pacjentów, lekarzy oraz dla administrator służby zdrowia.

– SI z jednej strony rozwija się niesamowicie dynamicznie i „wymyka się” próbom regulacji poprzez swoją immanentną cechę, jaka jest nieustanna zmienność  i zaskakiwanie nas coraz to nowszymi kontekstami własnego funkcjonowania.  Z drugiej strony grzechem zaniedbania byłoby nie wykorzystanie ogromnego potencjału leżącego w tych technologiach.- wskazuje Piotr Kluczwajd, ekspert BCC ds. cyberbezpieczeństwa i sztucznej inteligencji.

 Obecne zastosowania SI w Polsce obejmują m.in.  radiologię i analizę obrazów, wspieranie procedur leczenia bezpłodności, czy wykorzystanie voicebotów do umawiania badań mammograficznych.

Wdrażając narzędzia SI musimy odpowiedzieć sobie na wiele, nieobecnych dotąd pytań:  kogo diagnozuje lekarz, a kogo AI ? Jaka jest wartość terapeutyczna stosowanych rozwiązań ? Jak NFZ ma traktować i wyceniać procedury medyczne bazujące na AI ? Jak zaadresować nieodłączne aspekty etyczne charakteru podejmowanych/sugerowanych decyzji przez systemy eksperckie?

 – AI to też ogromne ilości poufnych danych, nad którymi trzeba zapanować i bezwzględnie kontrolować dostęp do nich. To też jakość danych medycznych, które przed użyciem do treningu algorytmów wymagają weryfikacji i uzupełnienia.                  Np. statystycznie mężczyźni korzystają z diagnostyki w późniejszych fazach rozwoju schorzeń, niż kobiety, czy można zauważyć statystycznie różne nawyki mieszkańców nawet dzielnic w ramach jednego miasta. Jeśli na tej podstawie zbudujemy systemy eksperckie – utrwalimy te różnice w modelach.- podkreśla ekspert BCC Piotr Kluczswajd.

Sztuczna inteligencja może znacząco usprawnić proces diagnostyki medycznej. Narzędzia oparte na AI są w stanie analizować ogromne ilości danych medycznych  w krótkim czasie, co pozwala na szybsze i dokładniejsze diagnozy. Na przykład,  w dziedzinie radiologii AI już teraz potrafi interpretować obrazy medyczne z niezwykłą precyzją, wykrywając zmiany chorobowe, które mogłyby zostać przeoczone przez człowieka. – mówi Sławomir Jagieła – ekspert BCC ds. systemu ochrony zdrowia.

 Zdaniem ekspertów kluczowym aspektem jest także personalizacja leczenia. Dzięki AI możliwe jest tworzenie spersonalizowanych planów terapeutycznych dostosowanych do indywidualnych cech pacjenta, takich jak genotyp, wiek czy styl życia. W ten sposób leczenie staje się bardziej skuteczne i może zmniejszać ryzyko niepożądanych skutków ubocznych.

AI znajduje również zastosowanie w telemedycynie i monitorowaniu pacjentów.  Z pomocą urządzeń wearable oraz zdalnych systemów monitorujących, sztuczna inteligencja może na bieżąco analizować stan zdrowia pacjenta i ostrzegać  o potencjalnych zagrożeniach, zanim dojdzie do poważniejszych komplikacji zdrowotnych. W ten sposób możliwe jest zapobieganie chorobom przewlekłym oraz redukcja hospitalizacji.

Wyzwania technologiczne i etyczne

Pomimo ogromnego potencjału, jaki niesie za sobą sztuczna inteligencja, członkowie komisji zwrócili uwagę na liczne wyzwania związane z jej wdrożeniem w polskim systemie ochrony zdrowia. Jednym z największych problemów związanych z wykorzystaniem AI jest kwestia zaufania do decyzji podejmowanych przez AI. Zarówno wielu pacjentów jak i lekarzy może mieć trudności z zaakceptowaniem decyzji podejmowanych przez algorytmy, szczególnie jeśli nie są one w pełni zrozumiałe.

– Zaufanie do nowoczesnych technologii będzie wymagało szeroko zakrojonych działań edukacyjnych, aby wyjaśnić, jak działa AI, i w jaki sposób podejmuje decyzje.

Kolejnym wyzwaniem jest ochrona danych pacjentów. Wdrażanie AI wiąże się z koniecznością przetwarzania ogromnych ilości informacji, często o charakterze wrażliwym. W związku z tym, konieczne jest zapewnienie najwyższych standardów bezpieczeństwa oraz zgodności z przepisami prawa, w tym z RODO. – stwierdza Sławomir Jagieła.

Kolejnym elementem o którym nie możemy zapominać jest etyka. Eksperci wskazują, że należy dokładnie określić granice odpowiedzialności prawnej za decyzje podejmowane przez sztuczną inteligencję.

Kto ponosi odpowiedzialność, jeśli algorytm popełni błąd, prowadzący do błędnej diagnozy lub niewłaściwego leczenia? Ta kwestia wymaga pilnego uregulowania prawnego.

Od 1 stycznia 2025 dzięki pracom Naczelnej Izby Lekarskiej zmianie np. ulegnie Kodeks Etyki Lekarskiej, gdzie lekarz chcąc wykorzystać w postępowaniu diagnostycznym, leczniczym lub zapobiegawczym algorytmy sztucznej inteligencji będzie musiał poinformować o tym fakcie pacjenta, a następnie uzyskać jego świadomą zgodę na jej wykorzystanie. To potrzebny akcent z punktu widzenia pacjentów.

Działania na przyszłość

Komisje Cyfryzacji, Innowacyjności i Nowoczesnych Technologii oraz Komisji Zdrowia podkreślają, że potrzebne są konkretne działania, aby Polska mogła w pełni wykorzystać potencjał AI w ochronie zdrowia – od pilotażowych projektów, przez edukację kadry medycznej, po zmiany legislacyjne zapewniające bezpieczeństwo  i ochronę danych pacjentów.

Podczas komisji zaproponowano między innymi rozpoczęcie pilotażowych projektów w polskich szpitalach, w których systemy AI mogłyby być testowane w realnych warunkach klinicznych. Tego rodzaju inicjatywy pozwoliłyby nie tylko sprawdzić skuteczność technologii, ale także zidentyfikować ewentualne bariery i problemy, które należy rozwiązać przed ich pełnym wdrożeniem.

Istotnym  aspektem na który warto zwrócić uwagę jest odpowiednia edukacja kadr medycznych.

– Wdrożenie AI wymaga od personelu medycznego nie tylko znajomości technologii, ale także umiejętności interpretacji wyników dostarczanych przez algorytmy. Konieczne jest organizowanie szkoleń dla lekarzy oraz innych pracowników służby zdrowia. Kluczowa będzie tu współpraca z instytutami badawczymi oraz uczelniami. To tam rozwijają się najnowsze algorytmy i technologie, które mogą zrewolucjonizować medycynę. Polska powinna wspierać rozwój badań naukowych nad AI oraz ich zastosowaniem w ochronie zdrowia, aby nadążać za globalnymi trendami.- zauważa ekspert BCC.

– Sztuczna inteligencja to technologia, która ma szansę stać się fundamentem nowoczesnej opieki zdrowotnej. Wyzwania, przed którymi stoimy, są duże, ale jeszcze większe mogą być korzyści, które płyną z jej mądrego i odpowiedzialnego wykorzystania. – podsumowuje Sławomir Jagieła.

– EU AI Act, Europejska Przestrzeń Danych Medycznych, nowelizacja Kodeksu Etyki Lekarskiej, rozważania nie tylko dotyczące technologii i regulacji, ale i etyki zastosowań SI w odniesieniu do naszego zdrowia oraz naszych poufnych osobistych danych napawają optymizmem. I choć, jak zostało stwierdzone „Dużo się dzieje, ale jesteśmy w tyle światowej czołówki”, to działania na poziomie Państwa i zaangażowanych podmiotów pokazują dojrzałość w podejściu. Jeśli efekty będą zbieżne z deklaracjami i to człowiek będzie absolutnie podejmującym finalną decyzję w procesie wykorzystującym AI – pozostaje trzymać kciuki i wspierać ten rozwój, przyglądając się bacznie efektom i bezpieczeństwu nas samych w starciu z technologią.- dodaje Piotr Kluczwajd, ekspert BCC ds. cyberbezpieczeństwa i sztucznej inteligencji.