W ciągu ostatnich kilku lat do polskiego porządku prawnego wprowadzono regulacje, które zaburzają równowagę pomiędzy wierzycielami, a dłużnikami. Regulacje te m.in. ułatwiają unikanie spłaty zadłużenia przez nieuczciwych dłużników.
Niektóre z nich nie tylko szkodzą wierzycielom, ale i uczciwym dłużnikom. Najnowszym przykładem takich regulacji jest ustawa z dnia 2 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, która wzmacnia wyłączenie części majątku rolnika spod egzekucji komorniczej. Zmiana ta nie stanowi prostego przeniesienia treści dotychczasowego rozporządzenia do ustawy. Rezygnuje ona z zasady, iż nie stosuje się tych specjalnych wyłączeń spod egzekucji w razie równoczesnego skierowania egzekucji do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego prowadzonego przez rolnika-dłużnika. W efekcie rolnicy mogą mieć teraz utrudniony dostęp do finansowania rozwoju ich działalności, zwłaszcza do kredytów bankowych.
Innym przykładem podobnych szkodliwych zmian w prawie jest ustawa z dnia 30 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy – Prawo upadłościowe oraz niektórych innych ustaw, która ułatwiła upadłość konsumencką nieuczciwym dłużnikom np.: takim, którzy chcieli doprowadzić do swojej niewypłacalności. Trudno znaleźć uzasadnienie dla istnienia podobnych regulacji.
Oprócz takich działań istnieją też zaniechania prawne, które wprost utrudniają wierzycielom dochodzenie należnych im pieniędzy. Kwota wynagrodzenia wolna od potrąceń, w związku z treścią art. 87 (1) § 1 pkt. 1 kodeksu pracy, powiązana jest bezpośrednio z minimalnym wynagrodzeniem za pracę. Celem tego rodzaju wyjątku jest ochrona egzystencji dłużnika, co należy uznać za oczywiście słuszne. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 września 2021 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2022 r. minimalne wynagrodzenie wyniosło 3010 zł. Zgodnie z obwieszczeniem prezesa GUS-u z 17 grudnia 2021 r. przeciętne miesięczne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w listopadzie 2021 r. wyniosło 6022,49 zł. Minimalne wynagrodzenie za pracę w 2022 stanowi już ok. 50% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia sektorze przedsiębiorstw (dane za listopad 2021 r.). W związku z dynamicznymi podwyżkami płacy minimalnej obecny poziom ochrony dłużnika oderwał się zatem od jego celów. W Sejmie znajduje się Komisyjny projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy, ustawy – Kodeks karny wykonawczy, ustawy – Prawo bankowe oraz ustawy o spółdzielczych kasach oszczędnościowo-kredytowych, którego celem jest zwiększenie skuteczności egzekucji, natomiast od października 2021 nie podjęto wobec projektu żadnych działań legislacyjnych.
Tym samym wskazujemy, iż wszelkie regulacje mające za przedmiot relacje pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem powinny być poddane wnikliwej ekonomicznej analizie prawa – przeciwne podejście prowadzi do pogorszenia pozycji wierzyciela, a niekiedy również odbija się negatywnie na sytuacji ekonomicznej samego dłużnika. Wszelkie wprowadzone regulacje, które sprzyjają dłużnikom nieuczciwym lub zaburzają równowagę pomiędzy wierzycielem a dłużnikiem, powinny zostać ponownie przeanalizowane i zmienione.
